STAMBOOMONDERZOEK: HET BEGIN

Wat betekent mijn familienaam? Waar komen mijn voorouders eigenlijk vandaan? Hoe verdienden zij hun brood? Wat waren hun leefomstandigheden? Dit zijn vragen die veel mensen zich wel eens stellen. Naar de antwoorden gaat u op zoek door stamboomonderzoek te doen. Een ander woord voor stamboomonderzoek is genealogisch onderzoek.

De eerste stappen

STAP 1: HET BEGIN

Uw allereerste bron voor onderzoek is uw eigen geheugen en dat van uw familie: broers, zusters, ouders, grootouders, ooms, tantes, etc. Vraag hen wat ze nog weten over het gezin waarin ze opgroeiden en de contacten die er waren met de rest van de familie. De informatie die u zo verzamelt, kunt u verifiëren aan de hand van allerlei in de familie bewaard gebleven documenten, zoals trouwboekjes en foto\'s. Om de verkregen informatie overzichtelijk te noteren kunt u gebruik maken van verschillende desktopprogramma\'s. Er zijn er veel op de markt. Bekende Nederlandstalige programma\'s zijn Aldfaer (gratis), GensdataPro, Haza en Progen. Voor de Mac is er Reunion. De stambomen die u in deze programma\'s bouwt kunt u later onderbrengen in StamboomNederland, zodat ze voor de toekomst bewaard zijn. U kunt ook direct aan de slag met StamboomNederland. Er kan veel informatie over het leven van voorouders in gestopt worden. Maar desktopprogramma\'s bieden op dit moment bijvoorbeeld meer mogelijkheden waar het om de rapportage gaat.

STAP 2: VERKEN HET INTERNET

Vele Nederlanders hebben internet tegenwoordig onder handbereik. Er is veel informatie te vinden voor stamboomonderzoekers, Dat geldt voor bronnen met informatie uit archieven, bibliotheken, maar ook stambomen die op internet gezet zijn.

Informatie uit de Nederlandse bevolkingsadministratie komt steeds meer beschikbaar op internet. Met de hulp van vele vrijwilligers zetten de Nederlandse archieven gegevens uit de akten van de burgerlijke stand, de kerkelijke doop-, trouw- en begraafregisters (voor 1811) en andere bronnen in databases, die via het internet geraadpleegd kunnen worden. Er zijn verschillende samenwerkingsverbanden:

WieWasWie (www.wiewaswie.nl) is het online platform dat de Nederlandse erfgoedinstellingen gebruiken om hun historische persoonsgegevens centraal aan te bieden. Als platform vervangt het de website GenLias, die vanaf 1 januari 2013 offline is.

WieWasWie geeft toegang tot miljoenen documenten met historische persoonsgegevens, afkomstig uit heel Nederland. WieWasWie biedt de beginnende onderzoeker bovendien steun in de vorm van laagdrempelige achtergrondinformatie over onderzoek naar de familiegeschiedenis en over het gebruik van de website zelf.

WieWasWie.nl is het resultaat van de gezamenlijke inspanningen van een groot aantal erfgoedinstellingen. Het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) beheert het platform WieWasWie.

Digitale Stamboom. Een samenwerkingsverband van de archiefdiensten van Alkmaar, Delft, Den Haag, Eemland, Eindhoven, Kennemerland, Leiden en Rotterdam. Zij hebben hun eigen site, maar de databases zijn ook centraal te doorzoeken op www.digitalestamboom.nl. Naast gegevens uit de burgerlijke stand (na 1811) is hierin ook informatie opgenomen uit de kerkelijke doop-, trouw-, begraaf- en lidmatenregisters (voor 1811).

In de databases wordt alleen de belangrijkste informatie uit een akte opgenomen. Daarnaast worden de datum, het nummer en de bewaarplaats van de akte vermeld. Allerlei aanvullende gegevens vindt u in de originele akte. Die originelen komen ook steeds meer beschikbaar voor de onderzoeker in de vorm van online scans die aan de databases gekoppeld zijn. Zijn ze nog niet online dan kunt u een fotokopie bestellen of naar de archiefdienst gaan waar de bronnen ter inzage zijn. De betreffende bron kunt u - meestal op microfilm - raadplegen in de studiezaal van de archiefdienst waar de akte wordt bewaard. De database maakt het mogelijk uw bezoek aan de archiefdienst goed voor te bereiden.

Buiten deze twee samenwerkingsverbanden zijn vele instellingen en particulieren die bronbewerkingen (databases) en gescande bronnen online hebben gezet. U vindt de weg naar dit materiaal via de website Digitale bronbewerkingen in Nederland en België (op www.geneaknowhow.net), een initiatief van Herman de Wit en Hein Vera.

Nuttige hulpmiddelen voor de Nederlandse stamboomonderzoeker zijn ook websites die Bob Coret realiseerde, bijvoorbeeld www.genealogieonline.nl (online stambomen), Stamboom Forum (ontmoetingsplaats, www.stamboomforum.nl) en Stamboom Gids (wegwijzer, www.stamboomgids.nl).

De website van het Centraal Bureau voor Genealogie (www.cbg.nl) bevat allerlei informatie over stamboomonderzoek. De online catalogus wijst de weg in de collecties van het Centraal Bureau voor Genealogie, en biedt toegang tot de digitale studiezaal waar bronnen online te raadplegen zijn.

STAP 3: PERSOONSKAARTEN EN PERSOONSLIJSTEN ALS BRUG

De recente gegeven van de burgerlijke stand zijn niet openbaar. Dat geldt voor geboorte akten jonger dan 100, voor huwelijksakte jonger dan 75 jaar en voor overlijdensakten jonger dan 50 jaar. Het begin van het onderzoek kan daardoor lastig zijn: uw grootvader overleed bijvoorbeeld in 1965. Zij overlijdensakte is niet openbaar. Maar er is een ander bron waar u zijn gegevens uit kunt halen: de persoonskaart van het bevolkingsregister. Om gemeenten goed inzicht te geven in de samenstelling van de bevolking werd in 1851 het Bevolkingsregister ingesteld. In dikke boeken noteerde de gemeente per woning allerlei informatie - naast naam, geboorteplaats en -datum ook beroep, kerkelijke gezindte en eventuele vorige en nieuwe woonplaatsen c.q. adressen - over de bewoners c.q. gezinnen. Bij verhuizing werden al deze gegevens op de pagina van het nieuwe adres overgeschreven. Met ingang van 1 januari 1939 werd de gemeentelijke bevolkingsadministratie bijgehouden op zogenaamde persoonskaarten. Bij verhuizing binnen de gemeente hoefde alleen nog het nieuwe adres te worden ingevuld. Bij verhuizing naar een andere gemeente werd de persoonskaart overgedragen aan de nieuwe gemeente. Na overlijden werd de kaart verwijderd uit de gemeentelijke kaartenbak en - uiteindelijk - in bewaring gegeven bij het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag. Van de persoonskaarten en - hun (vanaf 1994) digitale opvolger - persoonslijsten van na 1938 overleden inwoners van Nederland kunt u een uittreksel bestellen bij het Centraal Bureau voor Genealogie. Meer informatie hierover vindt u op de website www.cbg.nl > collecties > persoonskaarten.

STAP 4: DE EERSTE STAPPEN BUITENSHUIS

Nadat u thuis tijdens stap 1-3 informatie hebt verzameld en gerangschikt, kunt u uw onderzoek buitenshuis voortzetten. De studiezalen van archiefdiensten en documentatiecentra zijn hiervoor de aangewezen plaats. Adresgegevens en websites van archiefdiensten in Nederland en Vlaanderen vindt u via www.archiefnet.nl. Voordat u in archiefbronnen onderzoek naar uw familie gaat doen is het raadzaam na te gaan of iemand anders u al voor is geweest. De website van het Centraal Bureau voor Genealogie (www.cbg.nl) biedt de mogelijkheid om na te gaan of er materiaal op uw familienaam aanwezig is in de bibliotheek en/of de algemene verzamelingen van het Bureau, en of anderen al onderzoek doen naar een bepaalde familienaam (lopend onderzoek en homepages). Type uw naam in het venster Zoeken in catalogus, klik op de knop zoek en na enige tijd verschijnt een scherm met groene en grijze knoppen. Achter de groene knoppen kunt u verwijzingen vinden naar bijvoorbeeld een gepubliceerde genealogie in een boek of een tijdschrift, maar ook naar familieadvertenties, bidprentjes, een algemeen dossier op de familienaam, een vermelding in het Algemeen Politieblad of een familiewapen. Enkele van deze bronnen kunt u thuis inzien via de digitale studiezaal van het Bureau. Het andere materiaal kunt u raadplegen bij een bezoek aan de studiezaal.

Literatuur

Het Centraal Bureau voor Genealogie publiceert handleidingen voor genealogisch onderzoek en allerlei onderwerpen, die hiermee nauw verwant zijn.

Een algemene inleiding biedt Rob van Drie, Stamboomboek (Zwolle, 2010) verschenen in het kader van de NTR-serie Verborgen verleden.